EΙΚΟΝΕΣ ΚΑΙ ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ ΣΤΙΣ ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ: ΣΥΝΕΧΕΙΕΣ ΚΑΙ ΑΣΥΝΕΧΕΙΕΣ
Εισαγωγικά
Συνάντηση Εργασίας στα πλαίσια του ερευνητικού προγράμματος ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ ΙΙ
«Ελλάδα – Βαλκάνια: πολυπολιτισμικότητα και αντιεθνικιστικός λόγος»
Επιστημονικώς Υπεύθυνος: Επίκ. Καθ. Γιώργος Αγγελόπουλος
Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών
Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
Τετάρτη 22 Μαρτίου, 2006
 Aφίσα Hμερίδας (ανοίγει σε νέα σελίδα) | Σκοπός της συνάντησης είναι να ερμηνευθούν διεπιστημονικά οι μεταβολές των εθνικών στερεότυπων στις Ελληνο-Τουρκικές σχέσεις την τελευταία δεκαετία. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στις αφηγήσεις των Ελληνο-Τουρκικών σχέσεων όπως παρουσιάζονται στις δημοφιλείς τηλεσειρές, σε κινηματογραφικά έργα και στις τηλεοπτικές ειδήσεις. |
Εισηγήσεις
Ο έρωτας του μπακλαβά και της Ναζλί: ο επαναπροσδιορισμός της ετερότητας στην ελληνική κοινωνία
Τα τηλεοπτικά και κινηματογραφικά Ελληνο-τουρκικά ερωτικά δρώμενα των τελευταίων ετών σηματοδοτούν μια σειρά από υπερβάσεις και επαναπροσδιορισμούς στα εθνικά στερεότυπα του/της ‘Τούρκου/ας’ – ‘Ελληνα/ελληνίδας’. Τα αφηγηματικά σχήματα που προτείνονται σε αυτές τις ιστορίες: (α) συνδράμουν αμοιβαία στην ανάπτυξη ενός διαφορετικού πλαισίου των Ελληνο-τουρκικών σχέσεων και (β) δημιουργούν εξωτικές εικονικές πραγματικότητες αναδεικνύοντας κοινά πολιτισμικά στοιχεία που παραπέμπουν στον Οριενταλισμό (γεύσεις, χειρονομίες, συναισθήματα κλπ.) χωρίς τις όποιες αναφορές σε προβλήματα διεθνών σχέσεων.
Φύλο και εθνική ταυτότητα στη λαϊκή κουλτούρα
Οι αλλαγές στις Ελληνοτουρκικές σχέσεις αντανακλώνται στην λαϊκή κουλτούρα (ταινίες, τηλεοπτικές σειρές και μυθιστορήματα) όπου ο έρωτας ‘χωρίς σύνορα’ γίνεται το προσφιλέστερο σενάριο. Το φαινόμενο αυτό πρέπει να μελετηθεί σε σχέση με το φύλο, την κατασκευή της γυναικείας και ανδρικής ταυτότητας, του ‘εαυτού’ και του ‘άλλου’ μέσα από την αναπαραγωγή και την απόκλιση από στερεότυπα έμφυλης συμπεριφοράς και εθνικής ταυτότητας καθώς επίσης και την υποκειμενική θέση από την οποία γίνεται η θεώρηση του ‘άλλου’. Η κατασκευή του φύλου αντανακλά αφενός μεν τις παραδοσιακές αξίες και ρόλους της εθνικής ταυτότητας, αφετέρου δε τις βαθιές κοινωνικο-πολιτισμικές αλλαγές της νεωτερικότητας οι οποίες ανοίγουν νέες προοπτικές τόσο για την έμφυλη όσο και την εθνική ταυτότητα. Τα δείγματα της λαϊκής κουλτούρας που εξετάζουμε εδώ δείχνουν όχι μόνο σοβαρές διαφορές στην κατασκευή της ανδρικής και γυναικείας ταυτότητας αλλά και στη ‘χρήση’ της τελευταίας με σκοπό α. την επανεκτίμηση του εθνικού-συλλογικού παρελθόντος μέσα από το προσωπικό (έρωτας) και β. τον επαναπροσδιορισμό της ελληνικότητας απέναντι στην Ανατολή και τη Δύση. Στην δεύτερη περίπτωση ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει μια τάση Οριενταλισμού που βλέπει τόσο τη γυναίκα όσο και την τουρκική ταυτότητα ως αισθησιακό αντικείμενο. Έτσι, η γυναίκα γίνεται ταυτόχρονα γέφυρα μεταξύ δυο εθνών, αντικείμενο πάθους και φορέας της ελληνικότητας. Η πολυσημία της παρουσίας της στη λαϊκή κουλτούρα αλλά και η αμφιθυμία όσον αφορά στον ρόλο της, οι συνέχεις και ασυνέχειες στην τοποθέτηση των γυναικών μέσα στην ντόπια κουλτούρα, σηματοδοτούν νέες προοπτικές για το μέλλον χωρίς απαραίτητα να θίγουν τις παραδοσιακές απαιτήσεις από το φύλο της.
Τηλεοπτικός λόγος, καθημερινή ζωή και πολιτισμική οικειότητα στην Ελλάδα
Το παρόν κείμενο εξετάζει τις αναπαραστάσεις της ετερότητας στις ειδήσεις της ελληνικής τηλεόρασης αλλά και στην καθημερινή ζωή. Το κείμενο ξεκινά παρατηρώντας τον κεντρικό ρόλο των ειδήσεων στη δημόσια αλλά και καθημερινή ζωή στην ελλάδα. Στη συνέχεια, το κείμενο εστιάζει στη μελέτη δύο περιπτώσεων ειδησεογραφικού τηλεοπτικού λόγου και στην πρόσληψή τους από Αθηναίους πολίτες. Η πρώτη περίπτωση αφορά την κάλυψη ενός επεισοδίου στις Ελληνοτουρκικές σχέσεις (συγκεκριμένα ένα επεισόδιο ‘αερομαχιών στο Αιγαίο’) ενώ η δεύτερη εστιάζει στην κάλυψη της κρίσης στο Κόσοβο. Η περίπτωση του Κοσόβου εισάγει μια συγκριτική, διεθνή διάσταση στην μελέτη με την έννοια ότι ενώ η κάλυψη της κρίσης είχε έντονα εθνικό χαρακτήρα, αναπόφευκτα εισήγε το πως η Ελλάδα αυτοπροσδιορίζεται απέναντι στους γείτονες και συμμάχους της. Και στις δύο περιπτώσεις οι ειδήσεις αναπαράγουν έναν εθνοκεντρικό λόγο που βασίζεται στην στερεοτυπική αναπαράσταση του άλλου και στο δίπολο σχήμα ‘εμείς-αυτοί’. Η έρευνα της πρόσληψης των ειδήσεων από την άλλη, παρουσιάζει έναν διαφοροποιημένο λόγο από τον τηλεοπτικό. Σε αρκετές περιπτώσεις οι πληροφορητές αμφισβήτησαν τα στερεότυπα και τον εθνοκεντρικό λόγο των ειδήσεων αντιπαραβάλλοντας τις προσωπικές τους εμπειρίες και ιστορίες. Η διάσταση δημόσιου και ιδιωτικού λόγου για το έθνος και την ετερότητα παραπέμπει στην έννοια της πολιτισμικής οικειότητας (Herzfeld, 1997). Το άρθρο καταλήγει με μια προσπάθεια να εντοπιστεί η δύναμη των ειδήσεων στην αναπαραγωγή εθνοκεντρικών στερεοτύπων του εαυτού και του άλλου και στην κατασκευή ορίων γύρω από τους λόγους του ανήκειν.
Αγαπώντας ένα τούρκικο σήριαλ: Η ελληνική αναμετάδοση του τηλεοπτικού σήριαλ Yabanci Damat (Τα Σύνορα της Αγάπης)
Η ανακοίνωση αυτή επικεντρώνεται σ’ ένα συγκεκριμένο μιντιακό γεγονός: την επιτυχημένη αναμετάδοση του πρώτου κύκλου επεισοδίων του τούρκικου σήριαλ Yabanci Damat το καλοκαίρι του 2005 στην Ελλάδα. Από την άποψη του περιεχομένου—της τηλεοπτικής εκπομπής ως «αναπαράστασης»—το σήριαλ προτείνει μια όχι και τόσο καινοτόμα θεώρηση του εγχειρήματος της «ελληνο-τούρκικης φιλίας». Αντιπαραθέτει την «αγάπη», ως ιδιωτική πρωτοβουλία και νεωτερική, Ευρωπαϊκή διάθεση, απέναντι στην ξεπερασμένη «πολιτική» των εθνών-κρατών. Από την άποψη, όμως, της τηλεθέασης ως κοινωνικής πρακτικής, η αναμετάδοση του συγκεκριμένου σήριαλ αποτέλεσε μια σπάνια συγκυρία καθώς το ελληνικό τηλεοπτικό κοινό έβλεπε (και άκουγε) τον κόσμο (και τους «Έλληνες») μέσα από ένα τουρκικό μιντιακό προϊόν. Η «αποτίμηση» αυτής ακριβώς της διαδικασίας θα με απασχολήσει στην ανακοίνωση μου.
Βorders of love. Does Greekness or Turkishness really matter?
The presentation will try to look at the issue from an angle of identities, questioning whether the very categorisation of ‘Turkish’ and ‘Greek’ regarding mixed couples constitute a stereotypification in itself. The focus will be on the perceptions of the two societies on mixed marriage/relationships rather than the relationships themselves. In this sense it is important to try to explain the meanings attributed to the ‘foreigner’ and ‘borders’ in such relationships. The argumentation will draw mainly from personal experience as a ‘Turk’ who married a ‘Greek’.